'ਏਕਲਵਿਆ ਬਨਾਮ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ'
'ਏਕਲਵਿਆ' ਅਤੇ 'ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ' ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਇਕ ਵਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਜਿਹੀ ਝਾਤ ਮਾਰ ਲ‌ਈਏ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਏਕਲਵਿਆ' ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸਿੱਖਣ ਲਈ 'ਕਾਰਵਾਂ ਪਾਂਡਵਾਂ' ਦੇ ਗੁਰੂ 'ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ' ਜੀ ਦੇ ਪਾਸ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ  ਕੌਰਵਾਂ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਏਕਲਵਿਆ ਨੂੰ ਅਛੂਤ ਜ਼ਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ।"
ਫਿਰ ਕਹਿੰਦੇ "ਏਕਲਵਿਆ ਨੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਬਣਾਕੇ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਮੰਨਕੇ ਨਿੱਤ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਕ ਵਾਰ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਸ਼ 'ਅਰਜਨ' ਜੀ ਨਾਲ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਇਕ ਕੁੱਤਾ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਭੌਂਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।ਜਦ ਏਕਲਵਿਆ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਇਹ ਕੁੱਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਭੌਂਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਦੂਰੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੀਰ ਛੱਡੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ। ਕੁੱਤਾ ਇਕ ਦਮ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਕ ਦਮ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਚੁੱਪ ਹੋਣ ਤੇ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਏ,ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਅੱਗੇ ਜਾਕੇ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਵੱਜੇ ਤੀਰ ਵੇਖੇ ਤਾਂ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ, ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕੌਣ ਹੋ ਸਕਦਾ? ਕੁਝ ਕੁ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਏਕਲਵਿਆ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ, ਆਪਣੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ, ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਬੇਹੱਦ ਹੈਰਾਨ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ!
ਫਿਰ ਏਕਲਵਿਆ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦਖਸ਼ਣਾ ਲੈਣ ਲਈ ਤਰਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਨੇ  ਇਹ ਸੋਚਕੇ ਕਿ ਮੇਰੇ ਸਿਖਾਏ ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਉੱਪਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਬਣੇ ਚੇਲੇ ਦਾ ਅੰਗੂਠਾ ਦਖਸ਼ਣਾ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ।"
ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ , ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੰਗੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਵੀ (ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਵਿਚਾਰੇ) ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਵਾਨ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਆਓ ਅੱਜ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਡੁੰਘਾਈ ਤੱਕ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ, ਇਸ ਦੀ ਸਚਾਈ ਕੀ ਹੈ।
ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ, ਕਿ ਏਕਲਵਿਆ 'ਭੀਲ' ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਅਖੌਤੀ ਅਛੂਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਭੀਲ' ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭੀਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੁਜਰਾਤ, ਮਹਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
'ਭੀਲ'  ਧਨੁਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਮਾਹਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਏਕਲਵਿਆ ਦਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਧਨੁਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਮਾਹਰ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਇਸ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਮੰਨ ਲਵੋ ਉਸ ਵਕਤ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਮਾਨਤਾ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਏਕਲਵਿਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਧਾਰਨ ਦੀ ਮਨ ਵਿਚ ਧਾਰ ਲਈ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਹੀ, ਉਸ ਟਾਇਮ ਉਹ ਕੌਰਵਾਂ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ, ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਹੈ। (ਜਿਸ ਦੇ ਅੱਗੋ ਦੀ ਅਛੂਤ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਲੰਘ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਤਾਂ ਦੂਰ ਗੱਲ ਹੈ।)
ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੇਗਾ ?
ਅਗਲੀ ਗੱਲ, ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਕੋਈ ਆਮ ਤਾਂ ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ, ਜਿਥੇ ਜੀ ਕਰਿਆ ਅੱਗੇ ਹੋਕੇ ਮਿਲ ਪਿਆ, ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਕੋਲ ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚਾ ਰੁਤਬਾ ਸੀ,ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਚਲਦੇ ਸੀ, ਅਛੂਤ ਤਾਂ ਕੀ, ਕੋਈ ਹੋਰ ਵੀ ਛੇਤੀ ਕਿਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਪੁੱਛ ਪੜਤਾਲ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਛੂਤ ਵਿਆਕਤੀ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।‌ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤਰਕ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਿਤੇ ਸਚਾਈ ਦਿਸਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਿਥਿਹਾਸ ਭਾਰੂ ਹੈ, ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਦੇ ਪੇਟੋਂ ਪੈਦਾ ਕਰਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਆਦਿ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ:-
ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਆਦਿ ਵਾਸੀ 'ਭੀਲ਼'
ਹੁੰਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ।
ਥੋੜੀ ਉਮਰੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ,
ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜੀ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ 'ਰਾਜ਼' ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ।
'ਏਕਲੱਵਯਾ' ਵੀ ਸੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਮੁੰਡਾ,
ਜੀਹਦੀ ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜੀ ਤੇ ਸੀ ਨਾਜ਼ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ।
'ਏਕਲੱਵਯਾ' ਦਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਦਿਉ ਅਗੂੰਠਾ,
ਕਿਉਂ ਉਹਦੇ ਅੱਗੇ ਕਰੂ ਫਰਿਆਦ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ?
ਜੋ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਤੋਂ ਭਿੱਟੇ ਜਾਂਦੇ,
'ਏਕਲੱਵਯਾ' ਦੇ ਨਾਲ ਕੀ ਸੀ ਲਿਹਾਜ਼ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ?
'ਦੱਕਸਣਾਂ' 'ਚ 'ਅਗੂੰਠੇ' ਵਾਲੀ ਲੱਗੇ ਝੂਠ ਕਹਾਣੀ,
ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਰਕ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਨਾਲ ਭਾਜਪਾ ਦੇ,
ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
ਕੌਣ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਕੌਣ ਸੀ ਪਤੀ ਇਹਦਾ,
ਇਹ ਕਦੇ ਨਾ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਸੀ।
ਦੋਵੇਂ ਰਲ਼ ਮਿਲਕੇ ਮਾਣਦੇ ਰਹੇ ਮੌਜਾਂ,
ਚੇਤਾ ਕੌਮ ਦਾ ਮਨੋਂ ਭੁਲਾਇਆ ਸੀ।
ਰਲ਼ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਰਿਆ,
ਪਰ ਮਸਲਾ ਕੋਈ ਨਾ ਹੱਲ ਕਰਾਇਆ ਸੀ।
ਨਾ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹਨਾਂ ਕਰਿਆ ਫਾਇਦਾ,
ਨਾ ਕੋਈ 'ਬੰਦੀ' ਸਿੰਘ ਛੁਡਾਇਆ ਸੀ।
ਅੱਜ 'ਅਕਾਲੀ ਦਲ' ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਦੁਸ਼ਮਣ,
ਉਹਨੂੰ ਸਿਰ ਤੇ ਆਪ ਬਿਠਾਇਆ ਸੀ।

'ਮੇਜਰ' ਛੱਡਕੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ,
ਜਿਹੜੇ ਲੜ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਜਾ ਲੱਗੇ ਜੀ।
ਜਿਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਟਿੱਚ ਜਾਣਿਆ,
ਉਹਨਾਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਜੋਗੇ ਨਾ ਛੱਡੇ ਜੀ।

ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

'ਅਕਾਲੀ ਦਲ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ 'ਸੁਖਬੀਰ' ਬਾਝੋਂ,
ਕੋਈ ਦੂਜਾ  ਲੀਡਰ ਨਹੀਂ 'ਦਮਦਾਰ' ਯਾਰੋ।

ਜੋ ਆਪਣੇ 'ਜਰਨੈਲ' ਦੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ,
ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਚੁੱਕ ਲਵੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਭਾਰ ਯਾਰੋ।

ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ 'ਸੋ ਸਾਲ' ਪੁਰਾਣੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ,
ਬੇਹੱਦ ਮਜ਼ਬੂਤ ਲੀਡਰਾ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਯਾਰੋ।

ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਬੇਈਮਾਨੀ ਲੈ ਬੈਠੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ,
ਤਾਹੀਂ ਝੱਲਣੀ ਪੈ ਗਈ ਮਾਰ ਯਾਰੋ।

ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

'ਗੁਰੂਆਂ' ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਧਰਤੀ ਨੂੰ,
ਕਿਉਂ ਇਥੋਂ ਦੇ ਜਾਏ ਛੱਡ ਰਹੇ ਨੇ ?
ਛੱਡ ਮਾਪੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ,
ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਹੇ ਨੇ।

ਇਹ ਧਰਤੀ ਛੱਡਣ ਲਈ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਵੇਚ ਰਹੇ,
ਕੁਝ ਕਿਸੇ ਅੱਗੇ ਝੋਲੀਆਂ ਅੱਡ ਰਹੇ ਨੇ।
ਕੁਝ ਸਮਰੱਥ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਤੇ,
ਜਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਜ ਰਹੇ ਨੇ।

ਜਿਹਨਾਂ ਤੇ ਦੋਸ਼ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ,
ਗੋਰੇ ਉਥੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨੇ।
ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਲਗਦੇ ਨੇ,
'ਮੇਜਰ' ਲੋਕ ਤਾਹੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

'ਅਕਾਲੀ ਦਲ' 105 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪਾਰਟੀ,
ਡੁੱਬਕੀਆਂ ਲਾਉਂਦੀ ਫਿਰੇ ਮੱਝਧਾਰ ਯਾਰੋ।
ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਬਾਦਲ ਨੇ ਨਾਲ ਦੇ ਛੱਡ ਸਾਥੀ,
ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ੰਦ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਿਆਰ ਯਾਰੋ।

ਜਿਸਨੇ ਸਤਾ ਦੇ ਨਸ਼ੇ 'ਚ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਜਾਣਿਆ,
ਜਿਸਦਾ ਹਰ ਹੁਕਮ ਵਜਾਉਂਦੇ ਸੀ ਜਥੇਦਾਰ ਯਾਰੋ।
ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ,
ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ 'ਤਨਖਾਹੀਆ' ਕਰਾਰ ਯਾਰੋ।

ਇਸ ਜਰਨੈਲ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਪਾਰਟੀ ਅੰਦਰ,
ਹੈ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਲੀਡਰ ਤਾਕਤਵਰ ਯਾਰੋ।
ਜੋ ਆਈ ਵੱਡੀ ਪੱਤਝੜ੍ਹ ਪਾਰਟੀ 'ਤੇ,
ਮੁੜਕੇ ਲੈ ਆਵੇ ਫੇਰ ਬਹਾਰ ਯਾਰੋ।

ਅੱਜ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਫਸ ਗ‌ਈ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ,
ਕੋਈ ਲਾਉਂਦਾ ਦਿਸੇ ਨਾ ਪਾਰ ਯਾਰੋ?
ਜੋ ਵੀ ਕਰਦੇ ਪੁੱਠੀ ਪੈ ਜਾਵੇ,
ਐਸੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਪ‌ਈ ਹੈ ਮਾਰ ਯਾਰੋ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

'ਕੰਮ' ਚੰਗੇ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਵੀ ਕ‌ਈ ਵਾਰੀ,
ਦੇਵੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਯਾਰੋ।
ਇਵੇਂ ਜੁਗਿੰਦਰ ਨਾਥ 'ਮੰਡਲ' ਨਾਲ ਹੋਈ,
ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣਿਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਭੁਲਾ ਯਾਰੋ।
ਜਿਸ ਨੇ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਲਈ ਕੀਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ,
ਜਿੱਤੀ ਸੀਟ ਆਪਣੀ ਗਵਾ ਯਾਰੋ।
ਚੋਣ ਹਾਰ ਗਏ ਡਾ.ਅੰਬੇਡਕਰ ਤਾਈਂ,
ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਤਾ ਯਾਰੋ।

ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ "ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਨੀਂ ਵੜਨ ਦੇਣਾ,
ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਭ ਬੂਹੇ ਬਾਰੀਆਂ ਬੰਦ ਯਾਰੋ।"
ਵੇਖ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਟਹਿਲਦੇ 'ਅੰਬੇਡਕਰ' ਨੂੰ,
ਦੁਸ਼ਮਣ ਪੀਹਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਦੰਦ ਯਾਰੋ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਭਾਵੇਂ ਸੀ ਦਰੁਸਤ ਉਹਦਾ,
ਉਹ 'ਛੂਆ ਛਾਤ' ਤੋਂ ਸੀ ਬੜਾ ਤੰਗ ਯਾਰੋ।
ਸੋਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾ 'ਅਛੂਤ' ਵਾਲਾ ਰੋਗ ਰਹਿਣਾ,
ਇਸ ਲਈ ਚਲ ਗਿਆ ਸੀ 'ਜਿਨਾਹ' ਦੇ ਸੰਗ ਯਾਰੋ।

ਉਥੇ ਬਣਿਆ ਜਾ ਪਹਿਲਾਂ 'ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ',
ਬੜਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਚਾਅ ਯਾਰੋ।
ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਪਾਤ ਕਰਕੇ,
ਕਿਤੇ ਹੋਊ ਨਾ ਹੁਣ ਲਾਹ-ਪਾਹ ਯਾਰੋ।
'ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ' ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ,
ਜਦ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਨਾ ਨਿਆਂ ਯਾਰੋ।
'ਮੰਡਲ' ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਕੇ 'ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ' ਤੋਂ,
ਮੁੜਕੇ ਭਾਰਤ ਗਿਆ ਸੀ ਫਿਰ ਆ ਯਾਰੋ।
ਬੜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਮੁੜ ਨਾ ਉਠ ਸਕਿਆ,
ਗ‌ਏ ਆਪਣੇ ਵੀ ਮੂੰਹ ਭਵਾਂ ਯਾਰੋ।
ਕਦਰਦਾਨ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਦਰ ਕੀਤੀ,
ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਵੀ ਹੋਇਆ ਗੁਨਾਹ ਯਾਰੋ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ 'ਬੁਢਲਾਡਾ'
94176 42327

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ  ਇੱਕ ਗਹਿਰੀ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਚੋਣਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹੀਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਨਾਲ ਕਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਦਾ ਬੇਹਦ ਦਖਲ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਸੀਟ ਲਈ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਗਾਕੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰੀ ਪੱਕੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੋਲੀ 50-60 ਲੱਖ  ਤੋਂ ਕਰੋੜ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗ‌ਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇਕ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਗਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਬੋਲੀ ਲਗਾਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸਰਬਸੰਮਤੀ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਚੁਨਣ ਦੇ ਮਿਲੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦਾ ਲਾਲਚ ਦੇਕੇ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਿਥੇ ਇਹ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੇ 'ਗੁਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਥੇ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕ‌ਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦਿੰਦੇ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਮਾਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਹ ਹੈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਘਰ ਘਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ੋ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਲਾਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕੇ ਅਤੇ ਪਹਿਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕੇ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਬਹੁਤ ਥਾਵੇਂ ਹੋ ਉਲਟ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਬੇਹਿਸਾਬ ਮੋਨਿਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਰਪੰਚੀ ਦੀ ਸੀਟ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਿਰਫ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ਕ ਆਹੁਦਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਬਲਕਿ ਇਸਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਮਾਲੀ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਅਮੀਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਲਈ ਕਈ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਕੁਝ ਇਕ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਗੱਡੀ ਤੇ ਘਰ ਅੱਗੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇਮ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕ‌ਈਆ ਦਾ ਹੋਰ ਮਕਸਦ (ਹੋ ਸਕਦਾ) ਹੈ।ਜਦੋਂ ਪੈਸਾ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਚੋਣਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਥਾਂ ਇਕ ਵਪਾਰਿਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਆਹੁਦਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ, ਵਿਕਾਸੀ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਜਦੋਂ ਪੈਸਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਸੌਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਆਵਾਜ਼ ਦੱਬ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਪੈਸਾ ਲਗਾ ਕੇ ਸਰਪੰਚ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਕਸਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਖਰਚ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਪੈਸਾ ਘੱਟ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ।
ਜਨਤਾ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਪ੍ਰਤਿ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਪਨੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਇਸ ਮਸਲੇ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਦੇ ਬੇਜਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੜੇ ਨਿਯਮ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਪੈਸੇ ਦੀ ਲਾਲਚ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਸਕਣ।
ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਇਕ ਪੈਂਡੂ ਜਨਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਸਿਰਫ ਸਰਕਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
9417642327

ਸਰਕਾਰ 'ਸਰਬਸੰਮਤੀ' ਨੂੰ ਬੜਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ,
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ 'ਪੰਜ ਲੱਖ' ਦਾ ਦੇਵੇ ਇਨਾਮ ਯਾਰੋ।

ਇਕ  ਹੋਰ  ਨਵਾਂ  ਰੁਝਾਨ  ਚੱਲ  ਪਿਆ,
'ਸਰਬਸੰਮਤੀ' ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਨਿਲਾਮ ਯਾਰੋ।

ਬੋਲੀ ਸਰਪੰਚੀ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ,
ਮੂੰਹ ਤੱਕਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਲੋਕ ਆਮ ਯਾਰੋ।

ਦਿਲ ਤਾਂ ਗਰੀਬ ਦਾ ਵੀ ਕਰੇ ਬਣਾ 'ਮੁਖੀ',
ਪਰ ਕਿਥੋਂ ਕਰਨ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਯਾਰੋ।

ਅਮੀਰਾਂ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੱਬ ਲਈ ਕਰ ਮਹਿੰਗੀ,
ਆਪਣੇ ਬਣੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ  ਨੂੰ  ਕਰਕੇ  ਜ਼ਾਮ  ਯਾਰੋ।

ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
9417642327

ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ,
ਲੋਕੋ! ਇਥੇ ਨੇ ਟਾਂਵੇ ਟੱਲੇ।
ਝੂਠ ਦੇ ਸਾਥੀ ਬੜੇ ਨੇ ਇਥੇ,
ਤਦੇ ਝੂਠ ਦੀ ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ!
ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਤੇ ਭਾਂਬੜ ਮੱਚਦੇ,
ਨਾ ਝੂਠਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਂਦੇ ਝੱਲੇ।
'ਮੇਜਰ' ਬੇ-ਦਲੀਲੇ ਲੋਕੀ,
ਤਾਹੀਂ ਕਰਦੇ ਪ‌ਏ ਨੇ ਹੱਲੇ।
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਬੁਢਲਾਡਾ
94176 42327

ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ ਓਏ ਲੋਕੋ!
ਮੇਰਾ 'ਭਾਰਤ' ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ।
ਜਿਥੇ 'ਸੱਚ' ਬੋਲਣ ਉੱਤੇ,
ਹੱਥਕੜੀਆਂ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਣ।
ਕ‌ਈਆਂ ਤੋਂ ਸੱਚ ਬੋਲ ਨੀਂ ਹੁੰਦਾ,
ਕ‌ਈਆਂ ਤੋਂ ਸੱਚ ਜ਼ਰ ਨੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਕ‌ਈ ਹਿੱਕ ਤਾਣ ਖੜ ਜਾਂਦੇ,
ਕੁਝ ਤੋਂ ਇਥੇ ਖੜ੍ਹ ਨੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਅਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ,
ਤੁਸੀਂ ਵੇਖੋ ਨਾਲ ਧਿਆਨ।
ਮਾਲਕ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮੁਤਾਬਿਕ
'ਮੇਜਰ' ਚਲਦਾ ਹੈ 'ਸੰਵਿਧਾਨ'।
ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ ਓਏ ਲੋਕੋ!
ਮੇਰਾ 'ਭਾਰਤ' ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ।

ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ 'ਬੁਢਲਾਡਾ'
94176 42327